Over de Bommel-index

In het jaar 2024 zijn we begonnen met het herlezen van alle 177 Bommelverhalen. Bij het lezen van de verhalen maken we ook een zogenaamde index. Dat wil zeggen dat we bijhouden waar enhoe vaak alle items zoals personen, dieren en dingen voorkomen. Voor een uitgebreide uitleg over een index en alles wat daar in staat verwijzen we graag naar het artikel Items in een stripverhalenserie waarin het concept van een index uitgelegd wordt aan de hand van alle Duck stripverhalen die door Carl Barks gemaakt zijn.

Aangekomen bij BV153 Heer Bommel en het Griffoen-ei voelen we ons genoodzaakt om enige extra uitleg bij onze Bommel-index te geven omdat hier soms duidelijk algemene maar ook specifieke dilemma's tevoorschijn komen. Waarom hebben we uberhaupt zo'n index nodig want er is al heel veel over Bommel geschreven. Zo hebben we de fantastische Bommellexicon van uitgeverij Cliche (ISBN:9789071959103):

In deze Bommellexicon staan alle termen uit alle 177 verhalen met enige uitleg. In de verantwoording voorin dit boek staat gemeld dat zowel de dagbladafleveringen als de 40 delige Volledige werken gebruikt zijn. Maar de verschillen tussen die twee zijn alleen in de lexicon opgenomen als de tekst in de krantenafleveringen belangrijk afwijkt van die in de Volledige werken. Voor onze Bommel-index zijn de 60 delen van de Blauwe reeks gebruikt. En het is dan ook zo dat we af en toe een begrip tegenkomen dat niet in deze lexicon staat. Maar hoe dan ook, de Bommellexicon is een fantastisch en indrukkend stukje werk waar de Bommel-lezer echt niet buiten kan.

In deze lexicon kun je echter bijvoorbeeld niet opzoeken in welke verhalen Professor Prlwytzkofski voorkomt. In de lexicon staat wel vermeld waar Prlwytzkofski als eerste voorkomt maar niet in welke andere verhalen. Dit kun je in onze Bommel-index wel opzoeken. Bij agent Stappers wordt in de lexicon wel een lijst van verhalen vermeld waar hij in voorkomt maar het lijstje begint daar bij BV102 Tom Poes en het kukel (aflevering 4840) terwijl in onze Bommel-index het eerste optreden in BV108 is (aflevering 5342). Het is duidelijk dat in de Bommellexicon het optreden in BV108 gemist is, maar dit is ook helemaal niet erg want de lexicon pretendeert ook helemaal niet een volledige index te zijn. Is er dan iets mis met onze index want ons lijstje begint bij BV108? Welnu, in BV102 is de figuur Stappers geen agent maar een brigadier. Je kunt zeker zeggen dat een brigadier ook een agent is, maar in onze index staat de Stappers in BV102 bij de brigadiers (net als Flanders, Knarsters, Snuf en Stoppers). Bij de alfabetisch lijst zal men hierachter komen (zie Stappers aldaar).

Een andere opvallend lijstje in de Bommel lexicon vinden we bij weduwe Hooinaalt (op pagina 238). Ook daar wordt een lijstje gegeven waarin zij voorkomt of genoemd wordt. Er wordt zelfs correct opgemerkt dat zij in BV142 De krookfilm wel in de boekuitgave voorkomt en niet in de krantenuitgave. Echter in de boekuitgave wordt haar naam geschreven met een d en niet met een t. Zo krijgen we in de Bommel-index twee waarnemingen: Weduwe Hooinaalt en Weduwe Hooinaald terwijl toch echt wel dezelfde persoon bedoeld wordt.

In onze index gebruiken we, zoals uitgelegd in Over items het paginanummer binnen het verhaal als locatieaanduiding en niet het afleveringnummer binnen de Bommel-saga. Dat is eigenlijk wel jammer want het paginanummer binnen het verhaal is niet eenduidig omdat in publicaties vaak afleveringen weggelaten worden (zie Bommel hertekeningen). Zo kun je in de Bommel-index opzoeken dat Brigadier Stappers in BV102 Tom Poes en het kukel voorkomt op locatie 21.1 (Pagina 21, kolom 1). Dan dien je dus in de Blauwe reeks in Deel 33 Krijg de teter! het verhaal Tom Poes en het kukel op te zoeken. Dit verhaal begint op bladzijde 87 aflevering 4819. 21 pagina's verder, pagina 107 zien we aflevering 4839 en daar zien we Brigadier Stappers. Dit is een beetje onhandig en men moet, zoals eerder vermeld, oppassen omdat er aflevering weggelaten worden. Maar dit is nu eenmaal het frame waarin wij een index bouwen en dit ondersteunt nog niet zo'n specifieke nummering als die Toonder gebruikte

Een ander dilemma is welke naam we voor de index gebruiken. Zo gebruiken we bijna altijd de volledige naam. Pee Pastinakel staat dus in de Bommel-index onder Pee Pastinakel en niet onder Pastinakel. Iedereen kent hem als Pee Pastinakel en niet als Pastinakel. In de Bommellexicon staat hij onder Pastinakel, Pee. We maken hier echter wel uitzonderingen. Zo zien we Professor Prlwytzkofski onder Prlwytzkofski en niet onder Zbygnieuw Prlwytzkofski want wie weet nou dat Professor Prlwytzkofski als voornaam Zbygnieuw heeft. We zetten hem natuurlijk ook niet onder Professor want dat is juist de rol die hij aanneemt.

Aan de hand van het verhaal BV153 Heer Bommel en het Griffoen-ei bespreken we enige dilemmas bij het maken van onze Bommel-index:

Het bepalen van de rol van een item is soms lastig. Het eiland Raasrok is in het verhaal een vulkaaneiland. Toch zetten we Raasrok in de index als eiland en niet als vulkaaneiland. We willen eigenlijk niet al te veel rollen (maar ook weer niet te weinig). Bij brigadiers Stappers zoals eerder vermeld hadden we hem ook als agent kunnen noteren maar we hadden al een categorie brigadiers (van Snuf).
Vaak hebben personen twee rollen en dat maakt de keuze moeilijk. Zo is Bul Super in dit verhaal eerst een kok maar we noteren hem toch liever als boef. Bij Wammes Waggel doen we dat weer niet, in ieder verhaal proberen we hem in zijn rol te zetten. Zo kennen we hem als ballonvaarder, boerenknecht, detective, drakenvanger, enz.
Aliassen zijn ook lastig. Bul Super heeft in dit verhaal twee andere namen, namelijk Supplicius Bittervoorn en Sup. Deze twee namen noemen we dan maar bijnamen.
Een hele lastige is het feit dat een persoon of ding wel genoemd wordt maar eigenlijk niet zelf optreedt of voorkomt. Men zou dit onderscheid steeds kunnen maken maar dat is super vermoeiend en verwarrend en bovendien lastig. Zo is in onze Bommel-index Bommelstein een kasteel. Als in een verhaal echter alleen over Bommelstein gepraat wordt maar men nooit in Bommelstein komt zou men Bommelstein een Vermeld kasteel moeten noemen. Daar beginnen we niet aan. Bommelstein is een kasteel of deze nou echt voorkomt of alleen maar vemeld wordt. Echter in dit verhaal gebeurt iets opmerkelijks (en daarom beginnen we erover). Dit is het enig verhaal uit de Bommelsaga waar Tom Poes niet in voorkomt. In het voorwoord in de Blauwe Reeks Deel 49 wordt letterlijk vermeld: "temeer omdat dit het enige avontuur in de Bommelsaga is waar Tom Poes ontbreekt". Echter wat lezen we op pagina 4, kolom 1 (aflevering 8454): "En Tom Poes denkt alleen maar aan zichzelf; die wilde niet mee omdat hij bang was dat het niet leuk zou zijn". Okay, Tom Poes ontbreekt dus in persona in dit verhaal maar hij komt dus wel degelijk voor want Bommel praat over hem. Als we dit zouden negeren zetten we Tom Poes gewoon in de index op plaats 4.1 in dit verhaal. De index zou dan aangeven dat Tom Poes in alle verhalen van de Bommelsaga voor zou komen en dat willen we dus ook weer niet. In dit geval maken we een uitzondering hiervoor en zetten we Tom Poes als bijfiguur in de index. We zullen dit nog een keer doen bij een vermelding van Doddel maar verder zullen we dit, zoals hierboven vermeld, voor geen ander voorkomen doen. Zo wordt op pagina 2 in kolom 1 ook over markies De Canteclaer van Barneveld gepraat maar die zetten we in de index gewoon alsof hij in het verhaal voorkomt. Dit moet men dus altijd in gedachten houden. Komt hij of het nou echt voor of wordt er alleen maar over gepraat. Meestal gaat het wel goed.
In de Bommel-verhalen is de categorie af en toe lastig lastig. Zo kennen we de drie categorien Personen, Dingen en Dieren. Maar is een optreden nou een dier of een persoon, dat is in de verhalen vaak lastig. Bommel en Tom Poes hebben we maar gecategorieseerd als personen. Maar de octupus Qurts hebben we maar als dier aangemerkt. De verschijning Dielema uit BV151 Heer Bommel en de wind der verandering hebben we maar als vogel aangemerkt omdat hij ook zo genoemd wordt in het verhaal en omdat een andere categorie lastig was (als persoon zou Verklikker wel kunnen)

Kompleetheid is bij ons wel een doel. Als er iets uit de Bommel-index mist kunnen we erop aangesproken worden en wordt een email op prijs gesteld. Er zullen wel heel veel emails komen. Kompleetheid is ook verschrikkelijk moeilijk. Tijdens het lezen raakt men zo gewend aan termen en personen dat men ze vergeet in de index te plaatsen. Zo houdt de index bij welke termen Kwetal en zijn volksgenoten gebruiken. Het woord denkraam is zo'n voorbeeld. We weten bijna zeker dat we voorkomens van dit woord vergeten zijn. Eigenlijk moeten we alle verhalen nog een keer lezen om dit te controleren. Gaan we zeker doen maar later. Alle verhalen lezen duurt toch zeker een jaartje. Tja, het is wat het is. Hopelijk is het goed genoeg om er veel plezier aan te beleven. Zo denken we niet dat we een Wammes Waggel vergeten zijn (??). In de eerder genoemde Bommel lexicon staat een prachtige uitleg over het woord ipsen. Daar staat genoemd dat het voorkomt in BV132 Tom Poes en de slijtmijt met als interpretatie dat het daar als eerste voorkomt. Maar het komt ook al voor in BV121 Heer Bommel en de kwade inblazingen.

Notoire dingen die we van het begin vergeten zijn is Grutsprits en de uitspraak Zoals mijn goede vader zei.

Wat we wel meegenomen hebben zijn de uitspraken van de vorm "Als * begrijpt * * bedoel(t)". Dus bijvoorbeeld "Als je begrijpt wat ik bedoel","Als je begrijpt wat men bedoelt", "Als je begrijpt wie ik bedoel", Enz. Wat een enorme berg werk was dat.

In de Bommel-index zijn deze uitspraken nogal overweldigend. Daarom hebben we ze hier nog eens op een rijtje gezet.


	Over de Bommel-index In het jaar 2024 zijn we begonnen met het herlezen van alle 177 Bommelverhalen. Bij het lezen van de verhalen maken we ook een zogenaamde index. Dat wil zeggen dat we bijhouden waar enhoe vaak alle items zoals personen, dieren en dingen voorkomen. Voor een uitgebreide uitleg over een index en alles wat daar in staat verwijzen we graag naar het artikel Items in een stripverhalenserie waarin het concept van een index uitgelegd wordt aan de hand van alle Duck stripverhalen die door Carl Barks gemaakt zijn. Aangekomen bij BV153 Heer Bommel en het Griffoen-ei voelen we ons genoodzaakt om enige extra uitleg bij onze Bommel-index te geven omdat hier soms duidelijk algemene maar ook specifieke dilemma's tevoorschijn komen. Waarom hebben we uberhaupt zo'n index nodig want er is al heel veel over Bommel geschreven. Zo hebben we de fantastische Bommellexicon van uitgeverij Cliche (ISBN:9789071959103): In deze Bommellexicon staan alle termen uit alle 177 verhalen met enige uitleg. In de verantwoording voorin dit boek staat gemeld dat zowel de dagbladafleveringen als de 40 delige Volledige werken gebruikt zijn. Maar de verschillen tussen die twee zijn alleen in de lexicon opgenomen als de tekst in de krantenafleveringen belangrijk afwijkt van die in de Volledige werken. Voor onze Bommel-index zijn de 60 delen van de Blauwe reeks gebruikt. En het is dan ook zo dat we af en toe een begrip tegenkomen dat niet in deze lexicon staat. Maar hoe dan ook, de Bommellexicon is een fantastisch en indrukkend stukje werk waar de Bommel-lezer echt niet buiten kan. In deze lexicon kun je echter bijvoorbeeld niet opzoeken in welke verhalen Professor Prlwytzkofski voorkomt. In de lexicon staat wel vermeld waar Prlwytzkofski als eerste voorkomt maar niet in welke andere verhalen. Dit kun je in onze Bommel-index wel opzoeken. Bij agent Stappers wordt in de lexicon wel een lijst van verhalen vermeld waar hij in voorkomt maar het lijstje begint daar bij BV102 Tom Poes en het kukel (aflevering 4840) terwijl in onze Bommel-index het eerste optreden in BV108 is (aflevering 5342). Het is duidelijk dat in de Bommellexicon het optreden in BV108 gemist is, maar dit is ook helemaal niet erg want de lexicon pretendeert ook helemaal niet een volledige index te zijn. Is er dan iets mis met onze index want ons lijstje begint bij BV108? Welnu, in BV102 is de figuur Stappers geen agent maar een brigadier. Je kunt zeker zeggen dat een brigadier ook een agent is, maar in onze index staat de Stappers in BV102 bij de brigadiers (net als Flanders, Knarsters, Snuf en Stoppers). Bij de alfabetisch lijst zal men hierachter komen (zie Stappers aldaar). Een andere opvallend lijstje in de Bommel lexicon vinden we bij weduwe Hooinaalt (op pagina 238). Ook daar wordt een lijstje gegeven waarin zij voorkomt of genoemd wordt. Er wordt zelfs correct opgemerkt dat zij in BV142 De krookfilm wel in de boekuitgave voorkomt en niet in de krantenuitgave. Echter in de boekuitgave wordt haar naam geschreven met een d en niet met een t. Zo krijgen we in de Bommel-index twee waarnemingen: Weduwe Hooinaalt en Weduwe Hooinaald terwijl toch echt wel dezelfde persoon bedoeld wordt. In onze index gebruiken we, zoals uitgelegd in Over items het paginanummer binnen het verhaal als locatieaanduiding en niet het afleveringnummer binnen de Bommel-saga. Dat is eigenlijk wel jammer want het paginanummer binnen het verhaal is niet eenduidig omdat in publicaties vaak afleveringen weggelaten worden (zie Bommel hertekeningen). Zo kun je in de Bommel-index opzoeken dat Brigadier Stappers in BV102 Tom Poes en het kukel voorkomt op locatie 21.1 (Pagina 21, kolom 1). Dan dien je dus in de Blauwe reeks in Deel 33 Krijg de teter! het verhaal Tom Poes en het kukel op te zoeken. Dit verhaal begint op bladzijde 87 aflevering 4819. 21 pagina's verder, pagina 107 zien we aflevering 4839 en daar zien we Brigadier Stappers. Dit is een beetje onhandig en men moet, zoals eerder vermeld, oppassen omdat er aflevering weggelaten worden. Maar dit is nu eenmaal het frame waarin wij een index bouwen en dit ondersteunt nog niet zo'n specifieke nummering als die Toonder gebruikte Een ander dilemma is welke naam we voor de index gebruiken. Zo gebruiken we bijna altijd de volledige naam. Pee Pastinakel staat dus in de Bommel-index onder Pee Pastinakel en niet onder Pastinakel. Iedereen kent hem als Pee Pastinakel en niet als Pastinakel. In de Bommellexicon staat hij onder Pastinakel, Pee. We maken hier echter wel uitzonderingen. Zo zien we Professor Prlwytzkofski onder Prlwytzkofski en niet onder Zbygnieuw Prlwytzkofski want wie weet nou dat Professor Prlwytzkofski als voornaam Zbygnieuw heeft. We zetten hem natuurlijk ook niet onder Professor want dat is juist de rol die hij aanneemt. Aan de hand van het verhaal BV153 Heer Bommel en het Griffoen-ei bespreken we enige dilemmas bij het maken van onze Bommel-index: Het bepalen van de rol van een item is soms lastig. Het eiland Raasrok is in het verhaal een vulkaaneiland. Toch zetten we Raasrok in de index als eiland en niet als vulkaaneiland. We willen eigenlijk niet al te veel rollen (maar ook weer niet te weinig). Bij brigadiers Stappers zoals eerder vermeld hadden we hem ook als agent kunnen noteren maar we hadden al een categorie brigadiers (van Snuf). Vaak hebben personen twee rollen en dat maakt de keuze moeilijk. Zo is Bul Super in dit verhaal eerst een kok maar we noteren hem toch liever als boef. Bij Wammes Waggel doen we dat weer niet, in ieder verhaal proberen we hem in zijn rol te zetten. Zo kennen we hem als ballonvaarder, boerenknecht, detective, drakenvanger, enz. Aliassen zijn ook lastig. Bul Super heeft in dit verhaal twee andere namen, namelijk Supplicius Bittervoorn en Sup. Deze twee namen noemen we dan maar bijnamen. Een hele lastige is het feit dat een persoon of ding wel genoemd wordt maar eigenlijk niet zelf optreedt of voorkomt. Men zou dit onderscheid steeds kunnen maken maar dat is super vermoeiend en verwarrend en bovendien lastig. Zo is in onze Bommel-index Bommelstein een kasteel. Als in een verhaal echter alleen over Bommelstein gepraat wordt maar men nooit in Bommelstein komt zou men Bommelstein een Vermeld kasteel moeten noemen. Daar beginnen we niet aan. Bommelstein is een kasteel of deze nou echt voorkomt of alleen maar vemeld wordt. Echter in dit verhaal gebeurt iets opmerkelijks (en daarom beginnen we erover). Dit is het enig verhaal uit de Bommelsaga waar Tom Poes niet in voorkomt. In het voorwoord in de Blauwe Reeks Deel 49 wordt letterlijk vermeld: "temeer omdat dit het enige avontuur in de Bommelsaga is waar Tom Poes ontbreekt". Echter wat lezen we op pagina 4, kolom 1 (aflevering 8454): "En Tom Poes denkt alleen maar aan zichzelf; die wilde niet mee omdat hij bang was dat het niet leuk zou zijn". Okay, Tom Poes ontbreekt dus in persona in dit verhaal maar hij komt dus wel degelijk voor want Bommel praat over hem. Als we dit zouden negeren zetten we Tom Poes gewoon in de index op plaats 4.1 in dit verhaal. De index zou dan aangeven dat Tom Poes in alle verhalen van de Bommelsaga voor zou komen en dat willen we dus ook weer niet. In dit geval maken we een uitzondering hiervoor en zetten we Tom Poes als bijfiguur in de index. We zullen dit nog een keer doen bij een vermelding van Doddel maar verder zullen we dit, zoals hierboven vermeld, voor geen ander voorkomen doen. Zo wordt op pagina 2 in kolom 1 ook over markies De Canteclaer van Barneveld gepraat maar die zetten we in de index gewoon alsof hij in het verhaal voorkomt. Dit moet men dus altijd in gedachten houden. Komt hij of het nou echt voor of wordt er alleen maar over gepraat. Meestal gaat het wel goed. In de Bommel-verhalen is de categorie af en toe lastig lastig. Zo kennen we de drie categorien Personen, Dingen en Dieren. Maar is een optreden nou een dier of een persoon, dat is in de verhalen vaak lastig. Bommel en Tom Poes hebben we maar gecategorieseerd als personen. Maar de octupus Qurts hebben we maar als dier aangemerkt. De verschijning Dielema uit BV151 Heer Bommel en de wind der verandering hebben we maar als vogel aangemerkt omdat hij ook zo genoemd wordt in het verhaal en omdat een andere categorie lastig was (als persoon zou Verklikker wel kunnen) Kompleetheid is bij ons wel een doel. Als er iets uit de Bommel-index mist kunnen we erop aangesproken worden en wordt een email op prijs gesteld. Er zullen wel heel veel emails komen. Kompleetheid is ook verschrikkelijk moeilijk. Tijdens het lezen raakt men zo gewend aan termen en personen dat men ze vergeet in de index te plaatsen. Zo houdt de index bij welke termen Kwetal en zijn volksgenoten gebruiken. Het woord denkraam is zo'n voorbeeld. We weten bijna zeker dat we voorkomens van dit woord vergeten zijn. Eigenlijk moeten we alle verhalen nog een keer lezen om dit te controleren. Gaan we zeker doen maar later. Alle verhalen lezen duurt toch zeker een jaartje. Tja, het is wat het is. Hopelijk is het goed genoeg om er veel plezier aan te beleven. Zo denken we niet dat we een Wammes Waggel vergeten zijn (??). In de eerder genoemde Bommel lexicon staat een prachtige uitleg over het woord ipsen. Daar staat genoemd dat het voorkomt in BV132 Tom Poes en de slijtmijt met als interpretatie dat het daar als eerste voorkomt. Maar het komt ook al voor in BV121 Heer Bommel en de kwade inblazingen. Notoire dingen die we van het begin vergeten zijn is Grutsprits en de uitspraak Zoals mijn goede vader zei. Wat we wel meegenomen hebben zijn de uitspraken van de vorm "Als * begrijpt * * bedoel(t)". Dus bijvoorbeeld "Als je begrijpt wat ik bedoel","Als je begrijpt wat men bedoelt", "Als je begrijpt wie ik bedoel", Enz. Wat een enorme berg werk was dat. In de Bommel-index zijn deze uitspraken nogal overweldigend. Daarom hebben we ze hier nog eens op een rijtje gezet.
		134